گفتگو با دكتر ابراهيم يزدي در مورد مسائل روز

1- بسياري از صاحبنظران معتقدند سفر پوتين، رئيس جمهوري روسيه به ايران در شرايطي كه ايران به زعم كارشناسان در بدترين شرايط بين المللي خود پس از انقلاب اسلامي قرار دارد،( تحريم شوراي امنيت سازمان ملل - تهديدات مكرر برخي محافل جنگ طلب در خصوص حمله به تاسيسات هسته اي و نظامي – سخنان پرزيدنت بوش در روز گذشته-25 مهر-)، بايد داراي اهداف خاصي باشد، نظر شما در خصوص اين اهداف چيست؟

- سفر آقاي پوتين به ايران هم براي روسيه و هم براي ايران دست آورد هاي سياسي خوبي داشته است.بعد از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي ،روسيه موقعيت خود را به عنوان يك ابر قدرت همتاي آمريكا در موازنه هاي بين المللي از دست داد . پوتين اززمان رياست جمهوري اش سعي در بهبود مناسبات جهاني داشته بنابراين سفر پوتين به ايران به عنوان بالاترين مقام روسي در طي شصت و چند سال گذشته به رغم مخالفت هاي صريح آمريكا و اروپا به خصوص فرانسه براي روسيه يك دست آورد سياسي بوده است در ماه هاي اخير اختلافات جدي بر سر مسائلي از قبيل نصب سايت هاي موشكي و يا گسترش پيمان نظامي ناتو به اروپاي شرقي و قلمرو امپراطوري سابق شوروي بوجود آمده است.براي ايران نيز نيز سفر بالاترين مقام برجسته روسيه در شرايط كنوني يك پيروزي سياسي محسوب مي شود. اما اين سفر در راستاي اهداف گردهمايي سران پنج كشور حاشيه درياي خزر،دستاوردي نداشته است. به موجب اظهارات روساي كشور هاي چهارگانه همسايه در سواحل درياي خزر و نيز بيانيه اي صادر شده پاياني نشست،هيچ توافق جدي بر سر وضعيت حقوقي درياي خزر ميان پنچ كشور به دست نيامده است.بنابراين بر خلاف آنچه كه رئيس جمهور محترم ايران وهمچنين سخنگوي ايشان اظهار داشته اند مبني بر توافق پنج كشور، چنين چيزي صورت نگرفته است و هر نوع توافقي چه در زمينه مالكيت مشاعي يا غيرآن در سطح دريا و يا در كف دريا و يا بهره مندي از امكانات دريايي نظير ماهي گيري همه به آينده موكول شده است.آنچه كه به عنوان توافق در بيانيه آمده است نظير كشتيراني در دريا توسط پنج كشور ساحلي و يا ممنوعيت كشتيراني غير از كشور هاي ساحلي همه مطالبي بوده كه در گذشته و سالهاي قبل رعايت مي شده به عنوان مثال كشتيهاي خارجي تنها از طريق كانال ولگادن به درياي سياه و آبهاي آزاد راه پيدا مي كردند همچنين ورود كشتي هاي خارجي، يعني غير از كشور هاي ساحلي درياي خزر، تنها ازاين طريق بوده است.و كشتيراني در اين كانال هم منوط به اجازه كشور روسيه مي باشد.پس چنانكه مي بينيم چيزي بدست نيامده و مسائل اصلي درياي خزر همچنان مبهم به آينده نامعلومي موكول شده

است.در مورد بحران هسته اي ايران آقاي پوتين مواضع شناخته شده و اعلام شده قبلي را تكرار كرد و آن اين است كه ايران مي بايستي غني سازي اورانيم را متوقف سازد و نظر آژانس بين المللي هسته اي را تامين نمايد و روسيه با عمليات نظامي برعليه كشور ايران مخالف است .در مورد نيروگاه هسته اي بوشهر نيز هيچ سندي كه دال بر تعهد روسيه براي تحويل سوخت هسته اي به ايران باشد حاصل نشده است. و همچنان در ابهام باقي مانده است كه آيا سفر آقاي پوتين به ايران ابعاد ديگري هم داشته است يا خير روشن نيست بعضي ها معتقدند كه آقاي پوتين حامل پيامي از كشور هاي غربي براي ايران بوده است مبني براين كه اگر ايران به قطعنا مه هاي سازمان ملل متحد تمكين نكند با عواقب جدي روبرو خواهد شد.اما اين مسئله در حد شايعات و حدسيات است و چيزي از تريبونهاي رسمي اعلام نشده است.

اما آقاي دكتر مستحضر هستيد كه در بيانيه اي كه از سوي دفتر رهبري تنظيم شده بود و براي انتشار به ‏رسانه‌ها فرستاده شد. در يك پاراگراف از اين خبر از قول رهبر ي آمده بود: "درباره سخنان و پيشنهاد شما، ‏تأمل خواهيم كرد." وعلي لاريجاني، دبير شوراي عالي امنيت ملي كه به عنوان مسئول مستقيم ‏پرونده هسته‌اي معرفي شده است، در حاشيه همايش روحانيون ارتش در پاسخ به اين پرسش كه آيا ‏پوتين پيام خاصي را براي ايران در سفر به تهران داشته است؟ جوابي كاملا روشن داد: كه بله؛ نظر ‏خاصي را بيان داشتند و ديدگاهي را مطرح كردند كه در حال بررسي است.

متاسفانه مسئولان ايران سخناني ضد و نقيض گفته اند .در حالي كه آقاي لاريجاني،دبير شوراي امنيت ملي ايران با صراحت مي گويد:پوتين حامل پيامي براي تهران بود.و پيشنهادي ارايه داده است كه در حال بررسي است ،آقاي رييس جمهور "اخبار مبني بر ارايه پيشنهاد هسته اي از سوي پوتين" را رد كرده است. اين در حالي است كه دي متري يسكوف،معاون سخنگوي پوتين،مي گويد نمي تواند محتوي اين ديدار را آشكار كند.اين مسئله چنان پيچيده و حساس است كه نمي توان آن را علني كرد.

2- بسياري از منتقدان دولت در ايران و خارج از ايران نگرانند كه بهاي حضور بي سابقه رئيس جمهور روسيه در ايران، امتيازي فراتر ازانتظاري باشد كه ايران به روسيه مي دهد تا حمايت اين كشور را در خصوص پرونده هسته اي ايران در بحثهاي آتي شوراي امنيت جلب كند.شما اين نگاه به شرق در تقابل با غرب وآمريكا را چگونه مي بينيد؟

- سفر پوتين به ايران توسط برخي از مقامات دولت ايران به عنوان بخشي از سياست استراتژي يك نگاه به شرق است كه دولت جديد ايران مطرح كرده است. اما اين تئوري در عمل نشان داد كه بي پايه است.تجربه قبلي كه از كشورهاي هند و چين و غيره وجود دارد نشان داده است كه در شرايط كنوني جهان منافع ملي كشورهايي نظير هند و چين و ژاپن و حتي كشورهاي آمريكاي لاتين آنچنان با اقتصاد جهاني گره خورده است كه درهر تقابل جدي ميان ايران و آمريكا ،اين كشورها جانب آمريكا را خواهند داشت.نگاه به روسيه نيز به همان سرنوشت دچار خواهد شد.روسيه همچنان بر موضع خود پيرامون بحران هسته اي و نيروگاه بوشهر ايستاده است اگر چه روسيه در طي سال هاي اخير از نگاه به شرق ايران بهره مندي هاي فراواني در زمينه فروش سلاح هاي جنگي به ايران برخوردار شده است.

3-همان طور كه مستحضر هستيد دريای مازندران طبق پيمانهای ۱۹۲۱ و ۱۹۴۰ ميان ايران و شوروی، به جز شانزده کيلومتر نوار ساحلی هر کشور که منطقه انحصاری ماهيگيری است، ملک مشاع و مساوی ميان ايران و روسيه است. سه کشورجديد حاشيه دريای مازندران در بيانيه آلماتی در۲۱ دسامبر ۱۹۹۱، که توسط همه کشورهای مشترک المنافع و استقلال يافته شوروی (CIS) امضاء شد، احترام به کليه تعهدات بين المللی شوروی سابق را تضمين کردند.حال روسيه برای تقسيم سهم مالکيت خود با كشورهاي استقلال يافته ازشوروي سابق نيازی به نشست در تهران دارد!؟ اجلاس تهران و سند همه جانبه، کنوانسیون رژیم حقوقی درياي مازندران كه قرار است سال آينده درباكوامضاء شود را چگونه ارزيابي مي كنيد؟

- برخي از رؤساي جمهور شركت كننده در اجلاس تهران (رؤساي تركمنستان، قزاقستان،آذربايجان)صريحا در سخنان خود در تهران اعلام كردند كه توافق نامه هاي گذشته كه ميان ايران و اتحاد جماهير شوروي سابق امضاء شده مربوط به گذشته مي باشند و فاقد ارزش حقوقي هستند. اين مواضع كاملا بر خلاف تعهدات قبلي اين كشورها است كه در 1991 در هنگام استقلال از شوروي سابق امضاء كرده اند و اين عمل،يعني نقض پيمان هاي بين المللي .اگر چنانچه در مناسبات سياسي،اقتصادي ميان كشورهاي ساحل درياي خزر و يا وضعيت ايران تغييري ايجاد نشود و مناسبات كنوني ادامه پيدا كند هيچ دليلي براي اينكه اين كشورها نظر ايران را مبني بر مالكيت 50 درصدي ميان ايران و شوروي سابق را بپذيرند وجود ندارد.بنابراين احتمال قوي هست كه در اجلاس آينده در مورد رژيم حقوقي درياي خزر و حق ايران از بين برود .دولت هاي سواحل در ياي خزر بر اين نظر هستند كه مبناي تقسيم خط طولي ساحلي كشورها با دريا آنها حتي سهم 20 درصدي ايران را نپذيرفته اند و سهم ايران را سيزده و نيم درصد مي دانند آن هم در سطح دريا و نه كف آن.